| Aa, a |
Bb, b |
Cc, c |
Ĉĉ, cz |
Dd, d |
Ee, e |
Ff, f |
| Gg, g |
Ĝĝ, dż |
Hh, h |
Ĥĥ, ch |
Ii, i |
Jj, j |
Ĵĵ, ż |
| Kk, k |
Ll, l |
Mm, m |
Nn, n |
Oo, o |
Pp, p |
Rr, r |
| Ss, s |
Ŝŝ, sz |
Tt, t |
Uu, u |
Ŭŭ, u (krótkie) |
Vv, w |
Zz, z |
Uwaga. Drukarnia, nie posiadająca czcionek ze znaczkami, może zamiast ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ, ŭ, drukować ch, gh, hh, jh, sh, u.
| Aa | Bb | Cc | Ĉĉ | Dd | Ee | Ff |
| Gg | Ĝĝ | Hh | Ĥĥ | Ii | Jj | Ĵĵ |
| Kk | Ll | Mm | Nn | Oo | Pp | Rr |
| Ss | Ŝŝ | Tt | Uu | Ŭŭ | Vv | Zz |
Rimarko. Presejoj, kiuj ne posedas la literojn ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ, ŭ, povas anstataŭ ili uzi ch, gh, hh, jh, sh, u.
1. Przedimka nieokreślnego niema; jest tylko określny la
, wspólny dla wszystkich rodzajów, przypadków i liczb.
2. Rzeczownik kończy się zawsze na o
. Dla utworzenia liczby mnogiéj dodaje się końcówka j
. Przypadków jest dwa: mianownik (nominativus) i biernik (accusativus); ten ostatni powstaje z mianownika przez dodanie zakończenia n
. Resztę przypadków oddaje się za pomocą przyimków: dla dopełniacza (genitivus) ― de
(od), dla celownika (dativus) ― al
(do), dla narzędnika (instrumentalis) ― per
(przez), lub inne przyimki odpowiednio do znaczenia. Przykłady: patr/o
- ojciec, al patr/o
- ojcu, patr/o/n
- ojca (przypadek czwarty), por patr/o/j
- dla ojców, patro/j/n
- ojców (przyp. czwarty).
3. Przymiotnik zawsze kończy się na a
. Przypadki i liczby też same co dla rzeczownika. Stopień wyższy tworzy się przez dodanie wyrazu pli
(więcéj), a najwyższy przez dodanie plej
(najwięcéj); wyraz "niż" tłomaczy się przez ol
. Przykład: Pli blank/a ol neĝ/o
- bielszy od śniegu.
1. Artikolo nedifinita ne ekzistas; ekzistas nur artikolo difinita (la
), egala por ĉiuj seksoj, kazoj kaj nombroj.
Rimarko. La uzado de la artikolo estas tia sama, kiel en la aliaj lingvoj. La personoj, por kiuj la uzado de la artikolo prezentas malfacilaĵon, povas en la unua tempo tute ĝin ne uzi.
2. La substantivoj havas la finiĝon o
. Por la formado de la multenombro oni aldonas la finiĝon j
. Kazoj ekzistas nur du : nominativo kaj akuzativo; la lasta estas ricevata el la nominativo per la aldono de la finiĝo n
. La ceteraj kazoj estas esprimataj per helpo de prepozicioj (la genitivo per de
, la dativo per al
, la ablativo per per
aŭ aliaj prepozicioj laŭ la senco).
3. La adjektivo finiĝas per a
. Kazoj kaj nombroj kiel ĉe la substantivo. La komparativo estas farata per la vorto pli
, la superlativo per plej
; ĉe la komparativo oni uzas la prepozicion ol
.
4. Liczebniki główne nie odmieniają się: unu
(1), du
(2), tri
(3), kvar
(4), kvin
(5), ses
(6), sep
(7), ok
(8), naŭ
(9), dek
(10), cent
(100), mil
(1000). Dziesiątki i setki tworzą się przez proste połączenie liczebników. Dla utworzenia liczebników porządkowych dodaje się końcówka przymiotnika, dla wielorakich ― przyrostek obl
, dla ułamkowych ― on
, dla zbiorowych ― op
, dla podziałowych ― wyraz po
. Prócz tego mogą być liczebniki rzeczowne i przysłówkowe. Przykłady: kvin/cent tri/dek tri
- 533; kvar/a
- czwarty; unu/o
- jednostka; du/e
- powtóre; tri/obl/a
- potrójny, trojaki; kvar/on/o
- czwarta część; du/op/e
- we dwoje; po kvin
- po pięć.
5. Zaimki osobiste: mi
(ja), vi
(wy, ty) li
(on), ŝi
(ona), ĝi
(ono; o rzeczy lub zwierzęciu), si
(siebie), ni
(my), ili
(oni, one), oni
(zaimek nieosobisty liczby mnogiéj); dzierżawcze tworzą się przez dodanie końcówki przymiotnika. Zaimki odmieniają się jak rzeczowniki. Przykłady: mi/n
- mnie (przyp. czwarty); mi/a
- mój.
4. La numeraloj fundamentaj (ne estas deklinaciataj) estas : unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, naŭ, dek, cent, mil. La dekoj kaj centoj estas formataj per simpla kunigo de la numeraloj. Por la signado de numeraloj ordaj oni aldonas la finiĝon de la adjektivo; por la multoblaj - la sufikson obl, por la nombronaj - on, por la kolektaj - op, por la disdividaj - la vorton po. Krom tio povas esti uzataj numeraloj substantivaj kaj adverbaj.
5. Pronomoj personaj : mi, vi, li, ŝi, ĝi (pri objekto aŭ besto), si, ni, vi, ili, oni; la pronomoj posedaj estas formataj per la aldono de la finiĝo adjektiva. La deklinacio estas kiel ĉe la substantivoj.
6. Słowo nie odmienia się przez osoby i liczby. Np. mi far/as ja czynię, la patr/o far/as ojciec czyni, ili far/as oni czynią.
Formy słowa
as. (Przykład:
mi far/as- ja czynię).
is(
li far/is- on czynił).
os(
ili far/os- oni będą czynili).
us(
ŝi far/us- ona by czynila).
u(
far/u- czyń, czyńcie).
i(
far/i- czynić).
ant(
far/ant/a- czyniący,
far/ant/e- czyniąc).
int(
far/int/a- który uczynił).
ont(
far/ont/a- który uczyni).
at(
far/at/a- czyniony).
it(
far/it/a- uczyniony).
ot(
far/ot/a- mający być uczynionym).
Wszystkie formy strony biernéj tworzą się zapomocą odpowiedniéj formy słowa est być i imiesłow biernego danego słowa; używa się przytem przyimka de
(np. ŝi est/as am/at/a de ĉiu/j
― ona kochana jest przez wszystkich).
6. La verbo ne estas ŝanĝata laŭ personoj nek nombroj.
Formoj de la verbo
Ĉiuj formoj de la pasivo estas formataj per helpo de responda formo de la verbo esti kaj participo pasiva de la bezonata verbo; la prepozicio ĉe la pasivo estas de.
7. Przysłówki mają zakończenie e
. Stopniowanie podobnem jest do stopniowania przymiotników (np. mi/a frat/o pli bon/e kant/as ol mi
― brat mój lepiej śpiewa odemnie).
8. Przyimki rządzą wszystkie przypadkiem pierwszym.
7. La adverboj finiĝas per e; gradoj de komparado kiel ĉe la adjektivoj.
8. Ĉiuj prepozicioj postulas la nominativon.
9. Każdy wyraz tak się czyta, jak się pisze.
10. Akcent pada zawsze na przedostatnią zgłoskę.
11. Wyrazy złożone tworzą się przez proste połączenie wyrazów (główny na końcu). Przykład: vapor/ŝip/o, parostatek ― z vapor para, ŝip okręt, o ― końcówka rzeczownika.
9. Ĉiu vorto estas legata, kiel ĝi estas skribita.
10. La akcento estas ĉiam sur la antaŭlasta silabo.
11. Vortoj kunmetitaj estas formataj per simpla kunigo de la vortoj (la ĉefa vorto staras en la fino); la gramatikaj finiĝoj estas rigardataj ankaŭ kiel memstaraj vortoj.
12. Przy innym przeczącym wyrazie opuszcza się przysłówek przeczący ne (np. mi neniam vid/is
- nigdy nie widziałem).
13. Na pytanie "dokąd" wyrazy przybierają końcówkę przypadku czwartego (np. tie tam
(w tamtem miejscu) ― tie/n tam
(do tamtego miejsca); Varsovi/o/n
(do Warszawy).
14. Każdy przyimek ma określone, stałe znaczenie; jeżeli należy użyć przyimka w wypadkach, gdzie wybór jego nie wypływa z natury rzeczy, używany bywa przyimek je
, który nie ma samoistnego znaczenia (np. ĝoj/i
je tio - cieszyć się z tego; mal/san/a je la okul/o/j
- chory na oczy; enu/o je la patr/uj/o
- tęsknota za ojczyzną i t. p. Jasność języka wcale wskutek tego nie szwankuje, albowiem w tym razie wszystkie języki używaja jakiegokolwiek przyimka, byle go tylko zwyczaj uświęcił; w języku zaś międzynarodowym sankcja we wszystkich podobnych wypadkach nadaną została jednemu tylko przyimkowi je). Zamiast przmyika je używać też można, przypadku czwartego bez przyimka tam, gdzie nie zachodzi obawa dwuznaczności.
12. Ĉe alia nea vorto la vorto ne estas forlasata.
13. Por montri direkton, la vortoj ricevas la finiĝon de la akuzativo.
14. Ĉiu prepozicio havas difinitan kaj konstantan signifon; sed se ni devas uzi ian prepozicion kaj la rekta senco ne montras al ni, kian nome prepozicion ni devas preni, tiam ni uzas la prepozicion je, kiu memstaran signifon ne havas. Anstataŭ la prepozicio je oni povas ankaŭ uzi la akuzativon sen prepozicio.
15. Tak zwane wyrazy "cudzoziemskie" t. j. takie, które większość języków przyjęła z jednego obcego źródła, nie ulegają w języku międzynarodowym żadnéj zmianie, lecz otrzymują tylko pisownię międzynarodową; przy rozmaitych wszakże wyrazach jednego źródłosłowu, lepiéj używać bez zmiany tylko wyrazu pierwotnego, a inne tworzyć według prawideł języka międzynarodowego (np. teatr/o
― teatr, lecz teatralny ― teatr/a
).
16. Końcówkę rzeczownika i przedimka można opuścić i zastąpić apostrofem (np. Ŝiller’
zam. Ŝiller/o
; de l’ mond/o
zamiast de la mond/o
).
15. La tiel nomataj vortoj fremdaj, t. e. tiuj, kiujn la plimulto de la lingvoj prenis el unu fonto, estas uzataj en la lingvo Esperanto sen ŝanĝo, ricevante nur la ortografion de tiu ĉi lingvo; sed ĉe diversaj vortoj de unu radiko estas pli bone uzi senŝanĝe nur la vorton fundamentan kaj la ceterajn formi el tiu ĉi lasta laŭ la reguloj de la lingvo Esperanto.
16. La fina vokalo de la substantivo kaj de la artikolo povas esti forlasata kaj anstataŭigata de apostrofo.
"Przyjaźń uwalnia od strachu i usługiwania, samo to jest mądrością."