HADES - Strona główna → Manifest Praski

Manifest Praski
Manifesto de Prago

My, członkowie światowego ruchu na rzecz coraz szerszego wykorzystania języka esperanto kierujemy nasze orędzie do wszystkich rządów, organizacji międzynarodowych i ludzi dobrej woli, deklarujemy nasz zamiar nadal wytrwale pracować dla niżej wyrażonych celów, i zapraszamy każdą organizację i człowieka do wspierania naszych wysiłków.

Wprowadzony w 1887 roku jako projekt języka pomocniczego dla ułatwienia komunikacji międzynarodowej, szybko rozwijający się i pełen ekspresji, język Esperanto od ponad 100 lat funkcjonuje, aby łączyć ludzi ponad przeszkodami językowymi i kulturowymi.

W międzyczasie cele jego użytkowników nie straciły swojej ważności i aktualności. Ani ogólnoświatowe używanie kilku języków narodowych, ani postępy w technikach komunikacyjnych, ani odkrycie nowych metod nauczania języków prawdopodobnie nie będą realizowały następujących zasad, które uważamy za istotne dla sprawiedliwego i skutecznego porządku językowego.

Ni, anoj de la tutmonda movado por progresigo de Esperanto, direktas ĉi tiun manifeston al ĉiuj registaroj, internaciaj organizaĵoj kaj homoj de bona volo, deklaras nian intencon firmvole plu labori por la celoj ĉi tie esprimitaj, kaj invitas ĉiun unuopan organizaĵon kaj homon aliĝi al nia strebado.

Lanĉita en 1887 kiel projekto de helplingvo por internacia komunikado, kaj rapide evoluinta en vivoplenan, nuancoriĉan lingvon, Esperanto jam de pli ol jarcento funkcias por kunligi homojn trans lingvaj kaj kulturaj baroj.

Intertempe la celoj de ĝiaj parolantoj ne perdis gravecon kaj aktualecon. Nek la tutmonda uzado de kelkaj naciaj lingvoj, nek progresoj en la komunikad-tekniko, nek la malkovro de novaj metodoj de lingvo-instruado verŝajne realigos jenajn principojn, kiujn ni konsideras esencaj por justa kaj efika lingva ordo.

1 - Demokracja

System komunikacyjny, który przez całe życie daje przywileje niektórym ludziom, lecz żąda od innych, aby inwestowali przez lata by osiągnąć niezbyt wysoki stopień umiejętności, jest z gruntu niedemokratyczny. Chociaż jak każdy język, esperanto nie jest doskonałe, to ogromnie przewyższa każdego rywala w sferze równości ogólnoświatowej komunikacji.

Twierdzimy, że nierówność językowa prowadzi za sobą nierówność komunikacyjną na wszystkich poziomach; na poziomie międzynarodowym włącznie. Jesteśmy ruchem opowiadającym się za demokratycznym sposobem komunikowania się.

1 - Demokratio

Komunika sistemo kiu tutvive privilegias iujn homojn sed postulas de aliaj ke ili investu jarojn da penoj por atingi malpli altan gradon de kapablo, estas fundamente maldemokratia. Kvankam, kiel ĉiu lingvo, Esperanto ne estas perfekta, ĝi ege superas ĉiun rivalon en la sfero de egaleca tutmonda komunikado.

Ni asertas ke lingva malegaleco sekvigas komunikan malegalecon je ĉiuj niveloj, inkluzive de la internacia nivelo. Ni estas movado por demokratia komunikado.

2 - Kształcenie ponadnarodowe

Każdy język etniczny związany jest z określoną kulturą i narodem. Na przykład uczeń studiujący język angielski uczy się o kulturze, geografii i polityce krajów anglojęzycznych, szczególnie Stanów Zjednoczonych A.P. i Anglii. Uczeń studiujący esperanto uczy się o świecie bez granic, w którym każdy kraj prezentuje się jako dom rodzinny.

Twierdzimy, że kształcenie dla któregokolwiek języka etnicznego połączone jest z jego określoną pozycją w świecie. Opowiadamy się za kształceniem ponadnarodowym.

2 - Transnacia edukado

Ĉiu etna lingvo estas ligita al difinita kulturo kaj naci(ar)o. Ekzemple, la lernejano kiu studas la anglan lernas pri la kulturo, geografio kaj politiko de la anglalingvaj landoj, precipe Usono kaj Britio. La lernejano kiu studas Esperanton lernas pri mondo sen limoj, en kiu , ĉiu lando prezentiĝas kiel hejmo.

Ni asertas ke la edukado per iu ajn etna lingvo estas ligita al difinita perspektivo pri la mondo. Ni estas movado por transnacia edukado.

3 - Skuteczność pedagogiczna

Tylko niewielki procent z tych, którzy studiują obcy język, wykorzystuje go należycie. Pełne opanowanie esperanta możliwe jest nawet przez samokształcenie. Różne badania informują o jego propedeutycznych skutkach w nauce innych języków. Zaleca się również esperanto jako istotną część kursu dla wyrobienia językowej świadomości uczniów.

Twierdzimy, że trudności w opanowaniu języków etnicznych zawsze stanowią przeszkodę dla wielu uczniów, którzy jednak mogliby osiągnąć korzyść ze znajomości drugiego języka. Opowiadamy się za skutecznym kształceniem językowym.

3 - Pedagogia efikeco

Nur malgranda procentaĵo el tiuj kiuj studas fremdan lingvon, ekmastras ĝin. Plena posedo de Esperanto eblas eĉ per memstudado. Diversaj studoj raportis propedeŭtikan efikojn al la lernado de aliaj lingvoj. Oni ankaŭ rekomendas Esperanton kiel kernan eron en kursoj por la lingva konsciigo de lernantoj.

Ni asertas ke la malfacileco de la etnaj lingvoj ĉiam prezentos obstaklon por multaj lernantoj, kiuj tamen profitus el la scio de dua lingvo. Ni estas movado por efika lingvoinstruado.

4 - Wielojęzyczność

Wspólnota esperancka jest jedną z nielicznych w skali światowej, której członkowie bez wyjątku posiedli znajomość dwóch języków. Każdy członek tej wspólnoty podjął zadanie uczyć się przynajmniej jednego języka obcego do poziomu pozwalającego na swobodną wymianę myśli. Prowadzi to często do pogłębiania wiedzy więc i do umiłowania wielu języków a ogólnie do rozwinięcia szerszego osobistego horyzontu myślowego.

Uważamy, że użytkownicy wszystkich języków – "dużych i małych", powinni mieć realną szansę przyswojenia drugiego języka na wysokim poziomie. Opowiadamy się za spełnieniem tej szansy.

4 - Plurlingveco

La Esperanto-komunumo estas unu el malmultaj mondskalaj lingvokomunumoj kies parolantoj estas senescepte du- aŭ plurlingvaj. Ĉiu komunumano akceptis la taskon lerni almenaŭ unu fremdan lingvon ĝis parola grado. Multokaze tio kondukas al la scio de kaj amo al pluraj lingvoj kaj ĝenerale al pli vasta persona horizonto.

Ni asertas ke la anoj de ĉiuj lingvoj, grandaj kaj malgrandaj, devus disponi pri reala ŝanco por alproprigi duan lingvon ĝis alta komunika nivelo. Ni estas movado por la provizo de tiu ŝanco.

5 - Prawa językowe

Nierówny podział znaczenia między językami jest stałym zagrożeniem dla języków etnicznych, lub bezpośrednią supremacją nad dużą częścią ludzkości. We wspólnocie esperanckiej, użytkownicy języków "dużych i małych", oficjalnych i nieoficjalnych, spotykają się na terenie neutralnym, dzięki wzajemnej woli znalezienia kompromisu. Taka równowaga między prawami językowymi i odpowiedzialnością dostarcza precedensu, aby zmieniać i oceniać inne rozwiązania nierówności językowej i pwstałych na tym tle konfliktów.

Uważamy, że dominacja językowa podważa gwarancje, wyrażone w wielu dokumentach międzynarodowych, o równorzędmym traktowaniu każdego języka. Opowiadamy się za przestrzeganiem praw językowych.

5 - Lingvaj ratoj

La malegala disdivido de potenco inter la lingvoj estas recepto por konstanta lingva malsekureco, aŭ rekta lingva subpremado, ĉe granda parto de la monda loĝantaro. En la Esperanto-komunumo, la anoj de lingvoj grandaj kaj malgrandaj, oficialaj kaj neoficialaj, kunvenas sur neŭtrala tereno, dank' al la reciproka volo kompromisi. Tia ekvilibro inter lingvaj rajtoj kaj respondecoj liveras precedencon por evoluigi kaj pritaksi aliajn solvojn al la lingva malegaleco kaj lingvaj konfliktoj.

Ni asertas ke la vastaj potencodiferencoj inter la lingvoj subfosas la garantiojn, esprimitajn en tiom da internaciaj dokumentoj, de egaleca traktado sendistinge pri la lingvo. Ni estas movado por lingvaj rajtoj.

6 - Różnorodność językowa

Rządy niektórych krajów skłaniają się brać pod uwagę dużą różnorodność językową w świecie jako przeszkodę w komunikacji i rozwoju. Dla wspólnoty esperanckiej, jednak, różnorodność językowa jest stałym i koniecznem źródłem bogactwa. W następstwie, każdy język, jak każda istota żyjąca jest wartościowa sama przez się i godna ochrony oraz wsparcia.

Twierdzimy, że polityka komunikacji i rozwoju nie oparta na poszanowaniu i wsparciu wszystkich języków, skazuje na zagładę większość języków świata. Opowiadamy się więc za różnorodnością językową.

6 - Lingva diverseco

La naciaj registaroj emas konsideri la grandan diversecon de lingvoj en la mondo kiel baron al komunikado kaj evoluigo. Por la Esperanto-komunumo, tamen, la lingva diverseco estas konstanta kaj nemalhavebla fonto de riĉeco. Sekve, ĉiu lingvo, kiel ĉiu vivaĵospecio, estas valora jam pro si mem kaj inda je protektado kaj subtenado.

Ni asertas ke la politiko de komunikado kaj evoluigo, se ĝi ne estas bazita sur respekto al kaj subteno de ĉiuj lingvoj, kondamnas al formorto la plimulton de la lingvoj de la mondo. Ni estas movado por lingva diverseco.

7 - Emancypacja

Każdy język wyzwala i więzi swoich użytkowników, dając im możliwość komunikowania się między sobą, stanowiąc jednocześnie przeszkodę komunikacyjną z innymi. Zaplanowany jako uniwersalne narzędzie komunikowania się, język esperanto jest jednym z wielkich funkcjonujących projektów ludzkiej emancypacji - projektem umożliwiającym każdemu człowiekowi jako indywidualności uczestniczyć w ludzkiej wspólnocie, z zachowaniem silnych korzeni w swojej miejscowej kulturze i językowej tożsamości, lecz nie ograniczanemu z ich strony.

Uważamy, że wyłączne używanie języków narodowych nieuchronnie stawia przeszkody dla swobodnego wyrażania się, komunikowania i stowarzyszania. Opowiadamy się za powszechną emancypacją.

Tłumaczył Antoni Beyga

7 - Homa emancipiĝo

Ĉiu lingvo liberigas kaj malliberigas siajn anojn, donante al ili la povon komuniki inter si, barante la komunikadon kun aliaj. Planita kiel universala komunikilo, Esperanto estas unu el la grandaj funkciantaj projektoj de la homa emancipiĝo - projekto por ebligi al ĉiu homo partopreni kiel individuo en la homara komunumo, kun firmaj radikoj ĉe sia loka kultura kaj lingva identeco, sed ne limitige de ili.

Ni asertas ke la eksklusiva uzado de naciaj lingvoj neeviteble starigas barojn al la liberecoj de sinesprimado, komunikado kaj asociiĝo. Ni estas movado por la homa emancipaĝo.


Portfolio

Cytat dnia

"Przyjaźń uwalnia od strachu i usługiwania, samo to jest mądrością."

Epikur