Turystyka, przyszłościowy kult?
Turismo, estonta kultivado?

Dla biednych krajów, turystyka staje się ważnym źródłem pieniędzy. W takim stopniu, że ich społeczeństwa reorganizują się wokół nowego rynkowego tworu: turysty. Oto manna, która jednak nie wszystkim przynosi zysk. Reportaż z Ameryki Południowej.

Wstając rankiem, spędzają wiele godzin z tyłu wywrotki na nierównej ścieżce pośród peruwiańskich pól. Ich decyzji nie zachwieje ani poranne zimno, ani odległość 180 km między Arequipa (głównym miastem południowego Peru) a kanionem rzeki Colca. W czasie tego całego majowego ranka na "plaza de Armas" rozbrzmiewały slogany "Cayllominos" (mieszkańcy Cayllomy – przyp. tłumacza), które domagały się między innymi tego, żeby w końcu zacząć budowę asfaltowej drogi łączącej ich miasteczka: Cayllomę z Arequipą.

Zapomniani. Ale, jeśli oni dziś manifestują, i jeśli potem będą zatykać drogi wokół Arequipa, to robią to głównie po to, by przypomnieć władzom lokalnym o swoim istnieniu, i o tym, że także oni chcieliby cieszyć się owocami turystyki. Luisa jest jedną z nich, i według niej "to nie jest sprawiedliwe, że w prowincji, która jest bogata dzięki turystyce i rzemiosłu artystycznemu, duża część ludności jest w sytuacji ekstremalnej biedy". Zapomniane rolnictwo, niemodna hodowla, teraz nastąpił kult turysty. By odwiedzić kanion, który przyciąga rocznie 100.000 przybyszów, każdy turysta musi zapłacić 6 dolarów, za bilet uprawniający do wejścia, instancji władającej parkiem, "l’Autoridad autónoma del Colca (Autocolca)", ale tu te pieniądze nie są rozdzielane prawomyślnie. Dla Cayllominos, z których 1/3 żyje poniżej progu ubóstwa, atakowanie lokalnych władz jest sposobem doniesienia o korupcji, częściowo odpowiadającej za sytuację, którą potwierdza, będący tu na służbie, policjant: "No wiesz, przyczyną jest nasz prezydent Alejandro Toledo, którego popularność nie osiąga nawet 10%...". Dlatego, by mimo wszystko zebrać część z ponad tysiąca dolarów, które każdy turysta średnio wydaje w czasie pobytu w Peru, niektórzy nie wahają się czerpać bezpośrednio ze źródła, bez czekania na interwencję państwa. I oto w ten sposób całe społeczeństwo dostosowuje się.

Adaptacja. Ominięcie jednej granicy więcej, to robi Efraim. Jak jego bracia teraz, jak jego ojciec przed nim, każdego ranka lub prawie każdego, zaczyna iść na drogę, która łączy Potosi, miasto z epoki kolonialnej w południowej Boliwii, z Cerro Rico trzy kilometry wyżej. Kilka wieków temu, wagon za wagonem zabierano, z trafnie nazwanej "Bogatej Górki", srebro, które szło do Europy, podczas gdy obecnie, by szukać cyny górnicy głębiej wkopują się w górę. Ale, jeśli Efraim, usta źle ukształtowane liśćmi koki, wciąż posuwa się w kopalnianych tunelach, to jednak żyje z całkiem innego metalu – z monet turystów. Którzy płacą mu, nawet wystarczająco dobrze, za to zanurzanie się w sercu "Germinalu" XXI wieku (od tytułu powieści Emila Zoli opowiadającego o strajku górników we Francji; jest to nazwa wiosennego miesiąca we "francuskim kalendarzu rewolucyjnym" – przyp. tłumacza). W czasie kilku godzin, za pomocą niemal perfekcyjnego angielskiego, doświadczy z nimi losu proletariatu tej ziemi. O swojej dodatkowej posadzie Efraim mówi z uśmieszkiem: "Nie za bardzo wiem, co przypędziło was tu, by czołgać się w tunelach kopalni, ale ponieważ żyję dzięki wam, unikam zbyt częstego zastanawiania się nad tym."

Dopowiedzenie. W Pisac (południowe Peru), również Gloria zamierza czerpać zyski wyłącznie z fali turystów, którzy odwiedzają najpiękniejsze miejsca ziemi Inków. Ale, w przeciwieństwie do Efraima, ona nie zmieniła swoich tradycji, przeciwnie: podkreśla je. Tradycyjne rzemiosło, oto jej kawałek rynku. I do tego rynku równouprawnionego! W progu swojego sklepu, opowiada tym, których rozpoznaje jako francuskojęzycznych, za pomocą francuskiego, którego – według jej słów – uczyła się "ze swoim kochankiem". Za pomocą niezwykłych argumentów – dając wiarę jej słowom "francuskojęzyczni nie są jak gringos ze Stanów". Ona może z nimi "mówić o równouprawnionym handlu, to interesuje (ich)!. Twierdzi, że: wszystko, co jest sprzedawane w jej sklepie jest "równouprawnione". Opuszcza się ją z pełnymi rękami, a ostatnim razem spytała nas: "Obiecujesz mi, że napiszesz do swojej książki, "Guide du routard" (jeden z kolekcji francuskich przewodników turystycznych wydawany od 1973 r. - przyp. tłumacza), żeby powiedzieli o mnie?"

Kilka dni później, odkrywając w innym miejscu i za niskie ceny te same poncho i peruwiańskie kapelusze, już zupełnie nie równouprawnione, iluzja odeszła. Jednak trudno jej robić wyrzuty. Gloria jest tylko bardziej przebiegła od innych, by zajść wyżej do swoich, tak pożądanych pieniędzy. Tak jak dla Efraima lub Cayllominos z kanionu rzeki Colca, turysta staje się jej podstawowym "pokarmem". Ale nie wszyscy odnoszą sukces dziobiąc talerz turystycznego rozwoju.